1 marca to Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Żołnierze polskiego powojennego podziemia antykomunistycznego spoczywają również na cmentarzach Ziemi Limanowskiej. Jednych wspomina się często, inni leżą w zapomnianych mogiłach. Dzięki lokalnym działaczom, którzy współpracują z Instytutem Pamięci Narodowej, stopniowo udaje się przywracać Niezłomnym należne miejsce w historii regionu.
W lutym br. na cmentarzu parafialnym w Olszówce poświęcono odnowiony przez Instytut Pamięci Narodowej nagrobek ppor. Zbigniewa Kondala „Dicka”, oficera Armii Krajowej, który został zastrzelony podczas obławy UB i pochowany jako ppor. NN „Dick”. Jego tożsamość udało się ustalić dr. Dawidowi Golikowi we współpracy ze Zbigniewem Jaroszem. Ppor. Zbigniew Kondal „Dick” urodził się 1 maja 1917 r. we Lwowie, a został zabity 4 lipca 1945 r. Pośmiertnie odznaczono go Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
W Kamienicy przy cmentarnym murze spoczywa Zygmunt Wawrzuta „Śmiały”. Miał 20 lat, kiedy zginął w nurtach wezbranej rzeki 8 lipca 1946 r. w Jastrzębiu. Sylwetkę jednego z najmłodszych partyzantów w Małopolsce opisał w obszernym artykule dr Dawid Golik. Zygmunt Wawrzuta urodził się 13 marca 1926 r. w Jazowsku. W 1943 r. uciekł z transportu robotników przymusowych do Niemiec i związał się z Armią Krajową. Brał udział w bitwie ochotnickiej oraz bitwie szczawskiej. Po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej nie złożył broni i walczył dalej o niepodległość Ojczyzny, uczestnicząc m.in. w akcji uwolnienia oficerów AK z aresztu w Limanowej. Mimo młodego wieku cieszył się dużym autorytetem. Stworzył samodzielny oddział o kryptonimie „Zemsta”. Jego działalność zakończyła się tragicznym wypadkiem w czasie nocnego marszu.
W 2021 r. w regionie wiele mówiono o Genowefie Kroczek „Lotte”, która spoczywa na cmentarzu w Przyszowej. O tej młodej, niezłomnej kobiecie film dokumentalny nakręciła Salezjańska Wytwórnia Filmowa Art.43 przy współpracy z IPN. Genowefa Kroczek urodziła się 14 czerwca 1919 r. Ukończyła przedwojenne gimnazjum, kursy pielęgniarskie, chciała studiować. W ramach konspiracji działała w Zielonym Krzyżu i organizowała szpitale. 14 maja 1945 r. została zamordowana przez funkcjonariusza UB, który wcześniej był jej pacjentem.
Na cmentarzu w Limanowej znajduje się kilka mogił żołnierzy zamordowanych przez funkcjonariuszy komunistycznej bezpieki. Spoczywa tam Wojciech Dębski „Bicz”, żołnierz września 1939, dowódca oddziału partyzanckiego „Opór” Batalionów Chłopskich, z którym działał na terenie powiatów limanowskiego i nowosądeckiego w latach 1942–1945. 21 kwietnia 1945 r. został zamordowany przez funkcjonariuszy UB i NKWD na posterunku w Limanowej.
W czasie odbijania z więzienia w Limanowej oficerów AK 21 kwietnia 1945 r. zastrzeleni zostali Antoni Mruk „Guzik” – 22-letni żołnierz grupy „Opór” oraz 23-letni Franciszek Miśkowiec – żołnierz AK.
Na limanowskim cmentarzu spoczywa także Ludwik Zelek – żołnierz AK urodzony w 12 września 1925 r. w Żmiącej, zamordowany 3 marca 1947 r. przez UB w Limanowej.
W Limanowej został pochowany również niezłomny kapłan – ks. Ignacy Zoń „Góral”, który przyszedł na świat 20 lipca 1915 r. w Starej Wsi. Wstąpił do AK i pełnił tam funkcję kapelana. Jak czytamy w artykule opublikowanym przez Stowarzyszenie „Ziemia Limanowska”, gdy ziemie polskie zostały zajęte przez wojska radzieckie, ks. Ignacy Zoń współtworzył organizację Wolność i Niepodległość. Uniknął aresztowania przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Limanowej i wyjechał do Czerwieńska, gdzie jednak został odnaleziony przez limanowską bezpiekę. Aresztowanie w 1953 r., tortury i pobyt w więzieniu znacznie pogorszyły jego stan zdrowia. Zmarł w 1967 r. w Szczecinie.
1 marca odbyły się uroczystości, podczas których oddawano hołd Żołnierzom Wyklętym. Wielu bohaterów tamtych czasów wciąż czeka na godne upamiętnienie.
źródła: Instytut Pamięci Narodowe, Stowarzyszenie „Ziemia Limanowska”
fot. https://grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl/ oraz Tv28
