22 maja 1952 roku premier Józef Cyrankiewicz podpisał rozporządzenie, na mocy którego ówczesna gmina Mszana Dolna I została miastem. W tym samym rozporządzeniu zmieniono także nazwę ówczesnej gminy Mszana Dolna II na Mszana Dolna. Rozporządzenie weszło w życie 1 lipca 1952 roku. Ten ważny dla Mszany Dolnej jubileusz w szerszym kontekście historycznym i geograficznym omawia historyk Karol Wojtas.
Mszanie Dolnej nadano prawa miejskie i, co się z tym wiąże potwierdzono herb miasta, który funkcjonuje do dzisiaj, a co ważne powstał w trakcie I wojny światowej. Warto wiedzieć, że ówczesna gmina wiejska Mszana Dolna nie była tak duża jak dzisiejsza i w jej skład nie wchodziły, tak jak dzisiaj miejscowości, które wtedy były oddzielnymi gminami.
Wiadomo także, że Mszana już w przeszłości była wcześniej przez pewien okres miastem. Za panowania Kazimierza Wielkiego lokowano na prawie magdeburskim miasto zwane Mieściskiem w części ówczesnej wsi Mszana. Jednak po kilkudziesięciu latach w XV wieku Mieścisku, w wyniku upadku, odebrano prawa miejskie. Jednak w pamięci mieszkańców przez wieki przetrwało to, że Mszana w przeszłości była miastem. W okresie galicyjskim szczególnie na przełomie XIX i XX wieku Mszana Dolna była bardziej zurbanizowana oraz liczyła więcej mieszkańców niż ówczesne miejscowości, które posiadały prawa miejskie, czyli Limanowa i Tymbark.
Przez stulecia w naszej części Europy o tym, czy dana miejscowość jest miastem, czy nie jest decydowały prawa miejskie nadane przez władcę. W innych częściach Europy i świata było i jest nadal inaczej. W Polsce, jak i w Europie Środkowej prawa miejskie nadawał król lub książę, na którego terenie jurysdykcji miało powstać miasto. Na dzisiejszych terenach naszego kraju, ale także w państwach ościennych prawa miejskie zaczęto nadawać w XIII wieku związane to było z kolonizacją ziem przez osadników, głównie pochodzenia niemieckiego po najazdach tatarskich i odbudową zniszczonych terenów i osad. Prawa miejskie nadawane były przez poszczególnego władcę (cesarza, króla, księcia) na wniosek danego pana feudalnego, a później właściciela danej ziemi i obejmowały między innymi przywilej targowy, pozwolenie uprawiania rzemiosła przez mieszczan, prawo sądowe. Generalnie także mieszkańcy miasta wybierali spośród siebie rajców i posiadali swój samorząd, który decydował o wielu sprawach. Miasta posiadały swój herb, mogły być obwarowane murami obronnymi lub wałami, posiadały prawa składu oraz system miar i wag, obowiązujący w jego obrębie. W Polsce prawa miejskie różniły się między sobą. Miasta mogły być lokowane na prawie magdeburskim, na prawie lubeckim, na prawie średzkim, na prawie chełmińskim, na prawie kaliskim oraz na prawie flamandzkim. W Małopolsce i na Śląsku oraz części Wielkopolski miasta lokowano na prawie magdeburskim. Na prawie tym lokowano między innymi takie miasta jak : Kraków – 5 czerwca 1257 r., Bochnia – 1253 r., Limanowa – 12 kwietnia 1565 r., Tymbark – 1353 r. Lokowano na nim także: Wrocław, Lwów, Poznań, Lublin. Na prawie lubeckim lokowano miasta, leżące na Pomorzu, głównie portowe takie jak: Gdańsk, Elbląg, Frombork. Na prawie chełmińskim lokowano miasta na Pomorzu, w Prusach, na Mazowszu i były to między innymi: Chełmno oraz Toruń. Przez stulecia na terenie Małopolski o nadaniu praw miejskich i lokacji miasta decydowali władcy polscy (książęta i królowie), a po upadku I Rzeczpospolitej na ternie Galicji, cesarze Austrii. Sytuacja zmieniła się po 1918 roku i odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Wtedy o tym, czy dana miejscowość może być miastem czy utraci prawa miejskie zaczął decydować rząd II Rzeczpospolitej i specjalne komisje, a po II wojnie światowej rząd Polski Ludowej. W okresie II Rzeczpospolitej w latach 30. XX wieku w powiecie limanowskim jednemu miastu, czyli Limanowej, potwierdzono ponownie prawa miejskie, a drugiemu miastu, czyli Tymbarkowi, prawa miejskie odebrano. Natomiast po II wojnie światowej ówczesne władze podjęły decyzję o nadaniu praw miejskich Mszanie Dolnej, która i tak od kilkudziesięciu lat prezentowała charakter miejski, mimo że formalnie była gminą wiejską.
fot. arch. Tv28
