Zbliża się 81. rocznica likwidacji limanowskiego getta i Zagłady Żydów w Limanowej. Z okazji rocznicy tragicznych wydarzeń warto także zauważyć, że podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz żydowski w Limanowej przy dzisiejszej ulicy Kolejowej. Jednak w ubiegłym tygodniu po latach dwa elementy macew powróciły na swoje pierwotne miejsce.
Podczas II wojny światowej Niemcy nie tylko zgładzili prawie całą społeczność żydowską Limanowej i Ziemi Limanowskiej, ale także zdewastowali cmentarz żydowski w Limanowej oraz zburzyli dwie bożnice na terenie miasta. Okupanci na limanowskiej nekropolii żydowskiej zburzyli też dom przedpogrzebowy oraz zniszczyli nagrobki i grobowce. Niemcy część kamiennych macew wykorzystali podczas przebudowy limanowskiego rynku w latach 40. XX wieku do wykonania ławek i słupków. Później podczas przebudowy rynku w latach 1969 – 1972 elementy wykonane z macew zniknęły z centrum Limanowej – niektórzy mówili, że bezpowrotnie i bez śladu.
Limanowscy historycy oraz członkowie Sądeckiego Sztetla, którzy od kilku lat organizują uroczystości upamiętniające społeczność żydowską w Limanowej, a także badają historię miasta w okresie II wojny światowej, przypuszczali, że nie wszystkie elementy wykonane z macew przepadły bezpowrotnie. Nie mylili się. W ostatnich miesiącach do limanowskich historyków i przedstawicieli Sztetla zwróciły się osoby, które zechciały zwrócić ocalone elementy macew na cmentarz żydowski. W ubiegłym tygodniu Karol Wojtas, limanowski historyk i regionalista, oraz Adam Nowak, pochodzący z Limanowej przedstawiciel Sądeckiego Sztetla, spotkali się z mieszkańcami Limanowej, którzy zwrócili dwa fragmenty kamiennych macew.
W pierwszym przypadku ojciec osoby, która przekazała fragment macewy, uratował podczas przebudowy rynku w latach 1969 – 1972 ten element, ponieważ nie godził się, aby w wykopie leżał fragment nagrobka. Nieżyjący już dziś mężczyzna był taksówkarzem. Zabrał fragment do swojego domu i schował go, aby go ocalić przed zniszczeniem. W drugim przypadku w innym miejscu Limanowej obecny właściciel działki rozbierał niedawno stary dom. W budynku przy wejściu znajdował się stopień kamienny, który okazał się elementem macewy. Po rozebraniu starego domu właściciel oczyścił kamień i odłożył, aby zwrócić go na cmentarz. W tym celu skontaktował się z limanowski historykami.
Dwa fragmenty macew zostały przewiezione na limanowski cmentarz żydowski przy ulicy Kolejowej, aby tam docelowo znaleźć swoje miejsce. Jednym z elementów tegorocznych obchodów 81. rocznicy Zagłady limanowskich Żydów, które odbędą się 18 sierpnia, będzie także odsłonięcie tablicy informacyjno – edukacyjnej przy wejściu na cmentarz żydowski. Na tablicy tej opisana została historia cmentarza oraz zwyczaje pogrzebowe Żydów.
Limanowscy historycy i członkowie Sądeckiego Sztetla oraz osoby, którym tragiczna historia miasta nie jest obojętna, zwracają się z prośbą do mieszkańców Limanowej i Ziemi Limanowskiej o przekazywanie wszelkich informacji na temat innych elementów macew.
tekst: organiztorzy uroczystości upamiętniających rocznicę Zagłady limanowskich Żydów; oprac. MAG
fot. udostępnione przez Karola Wojtasa
