Kto wie co wspólnego ma słoma z Wielkanocą? Co jest wyjątkowego w Dobrzańskich palmach? Kto to jest Śmiguśniok. Gdzie występuje i dlaczego raz do roku przejmuje władzę w Dobrą?
Zapraszamy na reportaż, który nakręciliśmy w kwietniu ubiegłego roku. Jedncześnie przypominamy tradycję „Niedzieli Palmowej” i „Lanego Poniedziałku”.
Zdjęcia z dzisiejszego występu śmiguśnioków otrzymaliśmy od Adriana Cieślika z Dobrej. Dziękujemy bardzo.
Skąd wywodzą się Dziady Śmiguśne?
Jak mówi legenda gdzieś z początkiem XIII w Tatarzy prowadząc jeńców od strony północy, gdzie zrabowali pobliski klasztor idąc na południe dotarli do Porabki (jedna z miejscowości gminy). Zrobili sobie przystanek na jednym z pól. Odbył się tam sąd i selekcja. Tych, którzy nie mogli już dalej iść wieszali na pobliskich drzewach, a tych którzy byli w dobrym stanie puszczali wolno, obcinając im uprzednio język, żeby nie mogli nikomu nic opowiedzieć. Do dzisiaj miejsce, w którym dokonano egzekucji ludzie nazywają „Wisielnice”. Jeńcy, którzy się ostali, rozpierzchli się po miejscowości Porąbka i Dobra. Całe wydarzenie odbywało się w okolicach Świąt Wielkanocnych, było zimno więc jeńcy pookręcali się słomą. Dzięki życzliwości miejscowych udało im się przetrwać. Co roku na pamiątkę tego wydarzenia w Poniedziałek Wielkanocny po wsi wędrują Dziady Śmiguśne.
Kto to taki? Śmiguśniaki!
Dziady Śmiguśne -czyli kawalerzy ukryci za maskami z baraniej skóry. Przyodziani są w precyzyjnie uplecione słomiane stroje oraz tradycyjne akcesoria m.in. sikawka wykonana z miękkiego drewna, koszyk, trąbka, sieczka. W nawiązaniu do legendy, śmiguśnioki nie mogą nic mówić, więc tam gdzie się pojawiają słychać charakterystyczne odgłosy (pojękiwania, turkotanie). W dawnych czasach mężczyźni zbierali się wieczorem w Wielką Niedzielę, aby przygotować stroje. Około północy zaczynali wędrówkę odwiedzając okoliczne domy, odchodzili dopiero gdy gospodarz wynosił im jajka
i oblewał wodą. Obecnie Dziady Śmiguśne spacerują po rynku od świtu czyhając na ludzi udających się do kościoła aby oblać ich wodą.
A co z palmami?
Niedziela Palmowa w kościele katolickim została ustanowiona na pamiątkę przybycia Jezusa do Jerozolimy i rozpoczyna okres przygotowania duchowego do świąt. W Polsce niedziela palmowa obchodzona jest od czasów średniowiecza i wg. Obrzędów katolickich tego dnia wierni przynoszą do kościoła palemki, które są symbolem odradzającego się życia.Każdy region posiada oryginalne
i charakterystyczne elementy składowe palm, które często są brane pod uwagę podczas różnorakich konkursów.
Podobnie jest też w Dobrej, gdyż palmy posiadają szereg indywidualnych elementów, które są obecne w kulturze i tradycji dobrzańskiej. Palmy w naszym regionie nie należą do najwyższych, gdyż kluczowym elementem oceny jest jej wykonanie z tradycyjnych elementów. Wykluczone jest używanie kwiatów i wstążek wykonanych ze sztucznego tworzywa oraz drutu do jej obwiązania. Do wykonania palmy konieczne jest użycie naturalnych traw, które nie są sztucznie barwione.
Wielkanocna Dobra 2015
W tym roku przygotowania do Wielkanocy rozpoczną się już od marca. Będą one zawierać elementy warsztatowe (jak wykonać dobrzańską palmę, lub jak zrobić strój śmiguśniaka), które umożliwią mieszkańcom poszerzenie wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Następnie zostaną przeprowadzone konkursy, podczas których jury złożone z lokalnych znawców, etnografów i miłośników kultury ocenią palmy i stroje śmiguśne.Palmy będzie można podziwiać w czterech parafiach gminy tj. Jurków, Skrzydlna, Stróża i Dobra od dnia 29 marca 2015r. Dziady Śmiguśne będzie można spotkać na ulicach Dobrej w wielkanocny poniedziałek tj. 6 kwietnia 2015 roku. Dodatkowo w tym dniu na płycie rynku w Dobrej ok. godziny 10:30 zostanie przeprowadzony krótki pokaz tradycji i obrzędów wielkanocnych.
Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej organizując kolejną edycję konkursów zamierza sprawić, aby tradycje nie zaginęły.
Tegoroczna Wielkanoc w Gminie Dobra będzie odbywała się z aprobatą i dofinansowaniem ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i przyjmie nazwę – ‘Wielkanocna Dobra – Palmy i Dziady Śmiguśne 2015’. Honorowy Patronat nad wydarzeniem obejmie Pan Marek Sowa – Marszałek Województwa Małopolskiego.
Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej
