W sobotę, 18 listopada, w budynku remizy OSP Łososina Górna w Limanowej odbyło się spotkanie z autorami trzytomowego dzieła pt. „Bóg nie jest Bogiem wojny. Wspomnienia alumnów – żołnierzy”. Wydarzenie relacjonuje Karol Wojtas.
Autorzy: ks. dr Kazimierz Fąfara, ks. dr Zbigniew Kępa i prof. dr hab. Jerzy Prochwicz przedstawili przybyłym gościom kulisy powstawania tej pracy naukowej, jak i krótkie referaty na temat służby wojskowej alumnów w Ludowym Wojsku Polskim w latach 1959 – 1980. Uczestnicy mogli także nabyć książki i dostać autografy autorów. Warto podkreślić, że dwóch z autorów książki odbyło także taką służbę wojskową jako klerycy.
Wydane w tym roku trzytomowe dzieło jest pierwszym tak szczegółowo i profesjonalnie napisanym opracowaniem dotyczącym służby wojskowej alumnów w Ludowym Wojsku Polskim. Problematyka tego zagadnienia, jak podkreślali autorzy, jest mało znana ogółowi polskiego społeczeństwa. Wśród Polaków na ten temat krąży także wiele niepełnych i fałszywych informacji oraz nieprawdziwych opinii. Autorzy w wydanej pracy, jak i podczas spotkania, starali się zagadnienie służby wojskowej alumnów w ciekawy i zrozumiały sposób, przedstawić oraz zwrócić uwagę, że był to przejaw walki polskich władz komunistycznych z Kościołem. Autorzy, wracając także do swoich osobistych przeżyć, starali się omówić, jak wyglądała taka służba w różnych latach trwania Polski Ludowej.
Spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem zarówno mieszkańców parafii Wszystkich Świętych, jak i całego miasta Limanowa oraz okolicznych miejscowości. Spotkanie moderował Daniel Łącki – członek rady parafialnej zaś pomiędzy referatami autentyczne zapiski z okresu służby w wojsku alumna Jana Opali czytali lektorzy z parafii łososińskiej: Dawid Marcisz i Kamil Wrona. Swoimi występami spotkanie także uświetnili młodzi muzycy: Jan Sobuś – śpiew i Anna Zimniewska – skrzypce. Po zakończeniu części oficjalnej i dyskusji z autorami, wszyscy mogli spróbować grochówki z kuchni wojskowej. Zainteresowanie książkami było tak duże, że szybko ich zabrakło, ale już w styczniu 2024 roku chętni będą mogli nabyć je w parafii Wszystkich Świętych w Łososinie Górnej.
Spotkanie promocyjne pomogli zorganizować i objęli je patronatem Burmistrz Miasta Limanowa Władysław Bieda oraz Wójt Gminy Limanowa Jan Skrzekut, którzy osobiście podziękowali autorom za pracę włożoną w powstanie trzytomowego opracowania.
Według historyków do służby wojskowej w latach 1959 – 1980 powołano około 2500 kleryków z seminariów diecezjalnych i zakonnych. Jednak dokładne dane, jak podkreślali na spotkaniu autorzy, są trudne do ustalenia z kilku powodów. Najbardziej znanym z takich alumnów – żołnierzy obecnie jest błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko. Powoływanie do służby wojskowej kleryków było jedną z form walki komunistów z Kościołem oraz przejawem ateizacji i indoktrynacji społeczeństwa. Spośród alumnów, którzy przeszli służbę wojskową, wywodzi się obecnie kilkunastu polskich biskupów, wielu pracowników naukowych uczelni, a także znanych kapłanów z całego kraju.
Władze komunistyczne kraju w latach 1945 – 1989 w różny sposób i z różnym natężeniem prowadziły walkę z Kościołem katolickim. Po tak zwanej odwilży 1956 roku komuniści dość szybko zaostrzyli kurs wobec Kościoła, realizując główny cel, jakim była ateizacja kraju. Jednym z pierwszych przejawów tej walki było złamanie umowy między państwem a Kościołem z 14 kwietnia 1950 roku w sprawie poboru do wojska kleryków seminariów duchownych. Od czasu nowelizacji ustawy z dnia 30 stycznia 1959 roku o powszechnym obowiązku wojskowym do roku 1980 klerycy z seminariów diecezjalnych, jak i zakonnych byli powoływani wybiórczo do dwuletniej służby wojskowej w celu obniżenia liczby powołań kapłańskich w Polsce. Taka praktyka dezorganizowała poważnie funkcjonowanie seminariów duchownych. Warto zaznaczyć, że wyglądało to różnie, bo w latach 1959 – 1964 klerycy służyli w różnych jednostkach wojskowych na terenie całego kraju pośród innych żołnierzy, zaś w latach 1965 – 1980 odbywali służbę w jednostkach kleryckich w Bartoszycach, Szczecinie – Podjuchach i Brzegu nad Odrą.
Jak w swoim wystąpieniu podkreślał prof. dr hab. Jerzy Prochwicz, wbrew powszechnemu przekonaniu społeczeństwa, to nie Wojsko Polskie decydowało o powoływaniu alumnów do służby wojskowej, ale Komitet Centralny PZPR oraz Urząd do Spraw Wyznań i podległe mu Wydziały do Spraw Wyznań w poszczególnych województwach, a także służby aparatu represji takie jak SB. Powoływanie kleryków do wojska było także przejawem „karania” przez komunistów biskupów ordynariuszy za ich postawę wobec komunizmu. Takim sztandarowym przykładem może być arcybiskup Ignacy Tokarczuk ordynariusz przemyski i seminarium przemyskie.
W wojsku próbowano alumnów indoktrynować w duchu marksistowsko – leninowskim i szykanowano ich za prowadzenie praktyk religijnych. Klerykom w wojsku nie wolno było mieć przy sobie żadnych obrazków religijnych, Pisma Świętego, modlitewników, własnych notatek. Nie pozwalano im na modlitwę i inne praktyki religijne na terenie koszar. Cały czas próbowano ich indoktrynować i zniechęcić do powrotu po zakończeniu służby do seminarium. Za każde wykroczenie karano ich wielogodzinnymi ćwiczeniami i apelami. Wykorzystywano ich także do ciężkiej pracy fizycznej. W większości jednak alumni przetrwali dwuletnią służbę i wrócili do seminariów, a następnie zostali kapłanami.
Ciekawe fakty w swoich wystąpieniach przekazali także ks. dr Kazimierz Fąfara – proboszcz parafii Wszystkich Świętych w Łososinie Górnej, który w latach 1977 – 1979 odbył służbę wojskową w jednostce kleryckiej JW 4446 w Brzegu oraz ks. płk SG dr Zbigniew Kępa z Ordynariatu Polowego WP, który w latach 1979 – 1980 odbył służbę w jednostce kleryckiej JW 4413 w Bartoszycach. Ks. Kazimierz Fąfara opowiedział między innymi o reakcji oficerów w JW w Brzegu na wybór na papieża w 1978 roku kardynała Karola Wojtyły oraz o perypetiach alumnów – żołnierzy w czasie I pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1979 roku. Ks. Zbigniew Kępa wspominał swoją pielgrzymkę pieszą do sanktuariów w Limanowej i Pasierbcu, którą odbył po powołaniu do wojska, a przed wyjazdem do jednostki w Bartoszycach.
Opracowanie „Bóg nie jest Bogiem wojny. Wspomnienia alumnów – żołnierzy.”Zostało wydane w tym roku, ale jak podkreślali autorzy, praca nad nim trwała od 2016 roku. Zawiera ono zarówno artykuły naukowe, jak i wspomnienia oraz zawiera listę – tabelę znacznej części kleryków, którzy odbyli służbę. Są także w nim zdjęcia z okresu służby w wojsku poszczególnych alumnów – żołnierzy. W pierwszym tomie opracowania znalazły się artykuły naukowe autorów oraz zbiór dokumentów źródłowych z różnych archiwów kościelnych, państwowych oraz wojskowych. W tomie drugim i trzecim zlazły się wspomnienia spisane przez księży, którzy jako klerycy odbyli służbę w wojskową w latach 1959 – 1980.
W drugim i trzecim tomie możemy przeczytać wspomnienia kapłanów związanych z Ziemią Limanowską zarówno z diecezji tarnowskiej, jak i krakowskiej. W tomie drugim zamieszczone są wspomnienia ks. dr Kazimierza Fąfary – proboszcza parafii Wszystkich Świętych w Łososinie Górnej, a w trzecim tomie ks. Edwarda Nylca – byłego proboszcza parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Tymbarku, ks. Ryszarda Stasika – byłego proboszcza parafii Wszystkich Świętych w Łososinie Górnej i Honorowego Obywatela Miasta Limanowa oraz ks. Jana Zająca byłego kapelana Ośrodka Rekolekcyjnego na Śnieżnicy obecnie rezydenta w parafii w Kasince Małej.
tekst: Karol Wojtas; oprac. MAG
fot. Karol Wojtas
